Historia Zakładu Chirurgii Stomatologicznej WUM opracowana przez Prof. dr hab. BARBARĘ JUSZCZYK-POPOWSKĄ, dr hab. ANDRZEJA WOJTOWICZA

HISTORIA I PRZEOBRAŻENIA ZAKŁADU CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ Z SIEDZIBĄ W SZPITALU IM. DZIECIĄTKA JEZUS W WARSZAWIE

Zakład Chirurgii Stomatologicznej, jako samodzielna jednostka organizacyjna, powstał w 1990 roku. Zarządzeniem jego Jego Magnificencji Rektora Akademii Medycznej, z istniejącej Kliniki Chirurgii Szczękowej i Stomatologii, powstała Katedra Chirurgii Szczękowo—Twarzowej i Stomatologii, z trzema jednostkami organizacyjnymi. Jedną z nich był Zakład Chirurgii Stomatologicznej. Pozostałe to I i II Klinika Chirurgii Szczękowo—Twarzowej. Pierwszym kierownikiem Katedry i I Kliniki został Prof. dr hab. med. Leszek Kryst, Kierownikiem II Kliniki Prof.dr hab. med. Janusz Piekarczyk, obecny Rektor Akademii Medycznej, a kierownikiem Zakładu Chirurgii Stomatologicznej Prof. dr hab. med. Barbara Juszczyk — Popowska.

Powstały Zakład oraz Kliniki wywodzą się z tych samych korzeni sięgających początków nauczania akademickiego chirurgii stomatologicznej w Warszawie. W powstałym w 1920 roku Państwowym Instytucie Dentystycznym (PID), jako jedna z pierwszych została zorganizowana Katedra i Klinika Chirurgii Stomatologicznej. W grupie organizatorów PID i Katedry Chirurgii Stomatologicznej był jej późniejszy wieloletni kierownik Profesor Alfred Meissner.

W 1933 roku PID przemianowany został na Akademię Stomatologiczną. Wtedy to uczelnia uzyskała prawa akademickie. Kierownikiem Katedry Chirurgii Stomatologicznej był w dalszym ciągu Profesor Meissner. Był on wybitnym naukowcem i pedagogiem, a jego zasługi i dokonania, na trwałe wpisały się w historię chirurgii stomatologicznej.

Wybuch II Wojny Światowej w 1939 roku i dyskryminacyjna polityka okupanta doprowadziły do likwidacji Akademii Stomatologicznej i zniszczenia jej dorobku. Po nil3dlugim czasie jednak, prowadzone było konspiracyjne stomatologii w mniejszym zakresie. Z tego okresu zapisała się chlubną kartą, późniejszy wieloletni adiunkt, a potem docent w klinice, doc. dr hab. med. Janina Zemłowa.

Po zakończeniu wojny w 1945 roku, przedwojenni pracownicy Akademii włączyli się do prac organizacyjnych uczelni stomatologicznej w Warszawie. W grudniu 1945 roku jako jedna z pierwszych szkół wyższych w Warszawie, rozpoczęła działalność Akademia Stomatologiczna. Kierownikiem i organizatorem Kliniki Chirurgii Stomatologicznej został doc. dr med. Franciszek Borusiewicz. Okres jego pracy na tym stanowisku był krótki, prof. Borusiewicz zmarł w 1947 roku.

 W latach 1947 — 1950 pełniącym obowiązki Kierownika Kliniki został dr Mieczysław Jarosz. W tym to okresie Akademia Stomatologiczna została przekształcona w 1949 roku w Oddział Stomatologiczny Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie po jej utworzeniu, Akademii Medycznej w Warszawie.

Przez następne 25 lat (1950-1974), Kliniką kierował Prof. dr hab. med. Marian Górski. Są to lata szybkiego rozwoju, modernizacji i postępu. W 1952 roku w ramach Kliniki powstał Oddział Chirurgii Szczękowej.

Dyplom lekarza medycyny Prof. M. Górski uzyskał w 1931 roku na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Następnie pracował w I Klinice Chirurgicznej UW, kierowanej przez Prof. A. Leśniowskiego. W 1934 roku uzyskał stopień doktora medycyny. Do 1937 roku pracował w Oddziale Chirurgicznym Szpitala na Czystem. Na dwa lata wyjechał za granicę, gdzie specjalizował się w chirurgii stomatologicznej i szczękowej, najpierw u prof. Pichlera w Wiedniu, a następnie u prof. Lemaitre'a w Paryżu. Przed wybuchem II Wojny Światowej wrócił do kraju. W sierpniu 1939 roku, jako porucznik —lekarz rezerwy, powołany został do wojska. Kampanię wrześniową odbył w Podlaskiej Brygadzie Kawalerii. W drugim okresie wojny wstąpił do I Armii gdzie pełnił funkcję szefa oddziałów chirurgii szczękowej. W 1950 roku objął kierownictwo Kliniki Chirurgii Stomatologicznej AM w Warszawie. którą kierował do 1974 roku. W roku 1951 otrzymał stopień docenta. Profesorem nadzwyczajnym został w 1954 roku, a zwyczajnym w 1966 roku. Dorobek naukowy Prof. M. Górskiego to około 150 publikacji w czasopismach krajowych i zagranicznych oraz 6 wydawnictw podręcznikowych.

W 1970 roku z jednostek organizacyjnych Oddziału Stomatologii utworzony został Instytut Stomatologii, a Klinika Chirurgii Stomatologicznej przemianowana została na Klinikę Chirurgii Szczękowej i Stomatologii.

W 1974 roku Kierownikiem Kliniki został Prof. dr hab. med. Leszek Kryst. Wtedy siedziba Kliniki przeniesiona została z ul. Miodowej do PSK 1 przy ul. Lindley'a. Profesor Kryst kontynuował dzieło swego poprzednika dbając o wysoki poziom naukowy i zawodowy swych współpracowników i Kliniki.

Dorobek naukowy Prof. dr hab. med. Leszka Krysta oraz Jego dokonania na rzecz Uczelni i Instytutu Stomatologii, zostaną z pewnością uwzględnione przy omawianiu historii I Kliniki Chirurgii Szczękowo—Twarzowej, której był wieloletnim kierownikiem.

Powstały Zakład Chirurgii Stomatologicznej, należący do Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej mieścił się w Przychodni przy ul. Miodowej 18, która to przychodnia od 1948 roku stanowiła bazę dydaktyczną dla nauczania chirurgii stomatologicznej studentów Oddziału Stomatologicznego. Przez wiele lat pracami Przychodni kierowała, w ramach Kliniki Doc. dr hab. med. Kazimiera Danielewiczowa.

Doc. dr Kazimiera Danielewiczowa (1949 — 1987) była absolwentką Akademii Stomatologicznej, którą ukończyła w 1949 roku, uzyskując dyplom lekarza dentysty. W tym samym roku rozpoczęła pracę w Klinice Chirurgii Stomatologicznej AM. Przez 38 lat pracy w klinice brała czynny udzial szkoleniu studentów i lekarzy dentystów. Wiele czasu poświęciła pracy naukowej. Zajmowała się głównie badaniem wrażliwości flory bakteryjnej jamy ustnej, zarówno tlenowej jak i beztlenowej, badaniem śliny w stanach zapalnych, leukoplakii i raka błony śluzowej jamy ustnej. Owocem tej pracy było uzyskanie stopnia doktora nauk medycznych w 1958 roku i doktora habilitowanego w 1965 roku. Doc. Danielewiczowa była autorką 61 prac naukowych w tym 21 obcojęzycznych, opublikowanych głównie w czasopismach francuskich. Francuskie towarzystwo Stomatologów nadało Doc. Danielewiczowej tytuł Członka Honorowego. Praca jej życia wydatnie wzbogaciła polską stomatologię.

Jak już wspomniano Zakład Chirurgii Stomatologicznej jako samodzielna jednostka organizacyjna powstał w 1990 roku, a jego pierwszym kierownikiem była Prof. dr hab. med. Barbara Juszczyk — Popowska.

Prof. dr hab. med. B. Juszczyk — Popowska (1959 — 1998) studia stomatologiczne, jako drugi fakultet, ukończyła w roku 1958 w Akademii Medycznej w Warszawie, uzyskując dyplom lekarza dentysty. Pierwszego stycznia 1959 roku rozpoczęła pracę w Klinice Chirurgii Stomatologicznej, jako lekarz kliniczny. Przeszła wszystkie stanowiska: asystenta, adiunkta, docenta przy Katedrze i profesora w Akademii Medycznej. W okresie pracy wiele czasu poświęciła organizacji nauczania chirurgii stomatologicznej. Zainteresowania naukowe dotyczyły epidemiologii chorób jamy ustnej, w szczególności nowotworów jamy ustnej, sprawności nauczania chirurgii stomatologicznej oraz chirurgicznemu leczeniu nieprawidłowości zębowych. Owocem tych prac było uzyskanie stopnia dr n. med. w 1970 roku i dr hab. med. w 1988. Publikacje stanowią 75 pozycji, z czego 43 w okresie po 1990 roku, rozdział pt. „Ocena odległych wyników leczenia nowotworów złośliwych jamy ustnej, leczonych w 1985-1989 w Katedrze Chirurgii Szczękowo—Twarzowej AM w Warszawie", w monografii pt. „Rak płaskonabłonkowy jamy ustnej" KBN. W-wa 1994 oraz rozdział pt. „Chirurgiczne usuwanie zębów" w podręczniku „Chirurgia Szczęk i Twarzy" 1999, PZWL, W-wa. W roku 1991 Prof. Juszczyk-Popowska mianowana została profesorem nadzwyczajnym w Akademii Medycznej w Warszawie. Była członkiem wielu komisji rektorskich w Uczelni. Z dniem 30 września 1998 roku zakończyła pracę w Uczelni przechodząc na emeryturę.

W roku 1992 Zakład przeniesiony został do wyremontowanych pomieszczeń w pawilonie XI Szpitala Dzieciątka Jezus przy ul. Nowogrodzkiej 59. W chwili powstania Zakładu zespół pracowników składał się z 15 pracowników naukowo—dydaktycznych, w tym 1 ze stopniem dr hab. i 1 ze stopniem dr n. med. 13 asystentów oraz 2 lekarzy klinicznych na etatach szpitalnych. Personel pomocniczy to 7 pielęgniarek, 1 pomoc dentystyczna, 2 sterylizatorki, 1 statystyk medyczny, 2 rejestratorki i 1 sprzątaczka.

Wyposażenie Zakładu było więcej niż nie zadawalające, właściwie ograniczało się jedynie do wyposażenia Przychodni tj. fotele dentystyczne (bardzo stare) oraz aparatura umożliwiająca właściwą działalność — urządzenia do sterylizacji (autoklawy, piece).

Po przeniesieniu Zakładu do pawilonu XI powiększyła się znacznie powierzchnia użytkowa zakładu, wymienione zostały wszystkie fotele dentystyczne, zakupiono sprzęt audiowizualny służący głównie do dydaktyki ale i do prowadzenia, i prezentowania wyników badań.

Zadania jakie stoją przed pracownikami Zakładu to:

·         prowadzenie zajęć dydaktycznych z chirurgii stomatologicznej ze studentami Oddziału Stomatologii,

·         świadczenie usług zdrowotnych dla mieszkańców Warszawy i regionu, w ramach kas chorych

·         samokształcenie i praca naukowa.

Zakres dydaktyki jest bardzo duży, zajęcia prowadzone są:

• dla III kursu w wymiarze 30 godzin, zajęcia seminaryjne,

• dla IV kursu w wymiarze 150 godzin, w tym 15 godz. wykładów 15 godz. seminariów i 120 godz. zajęć klinicznych,

• dla V kursu w wymiarze 110 godzin, tylko zajęcia kliniczne

• dla studentów III, IV i V roku w ramach Studenckiego Koła Naukowego.

Na zajęciach grupa seminaryjna równa się grupie dziekańskiej, a grupa ćwiczeniowa — kliniczna z 3 studentów. Grupy ćwiczeniowe są małe, ponieważ studenci przyjmują samodzielnie pacjentów. W celu dokładnego zbadania pacjneta, postawienia diagnozy, zaproponowania leczenia i prawidłowego i bezpiecznego wykonania zabiegu — trzyosobową grupę ćwiczeniową prowadzi 1 asystent. Tzw. zespół leczący składa się z: adiunkta, specjalisty chirurga II stopnia, nadzorującego przebieg pracy w sali klinicznej, asystenta — specjalisty chirurga II lub I stopnia, studenta, pielęgniarki. Na jednego asystenta przypada 3 studentów. Jest to najbardziej optymalny model leczenia i kształcenia, model, do spełnienia którego dążą wszystkie szkoły (Uczelnie) stomatologiczne w Europie. Mimo, iż ten styl praktycznego nauczania przedmiotu (ok.300 studentów tygodniowo, ok. 1500 pacjentów miesięcznie, średnio 800 ekstrakcji zębów, 1000 innych zabiegów, w tym 160 operacyjnych miesięcznie) jest bardzo dużym obciążeniem dydaktycznym, przekraczającym obowiązujące pensum - ten, wypracowany przez lata, sposób nauczania w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej w Warszawie został b.wysoko oceniony przez międzynarodowe komisje wizytujące Zakłady Stomatologiczne w związku z przyłączeniem Polski do Unii Europejskiej.

W latach 70—tych w Akademii Medycznej wprowadzone zostało testowe sprawdzanie wiedzy studenta i określenie zakresu obowiązującej wiedzy umiejętności praktycznych dla poszczególnych lat nauczania i dla student  przystępujacego do egzaminu dyplomowego. Wprowadzone normy przewyższają w niektórych punktach opublikowane niedawno norm europejskie. Świadczy to o doskonałym przygotowaniu kadr chirurgów stomatologicznych. Dziennie ćwiczą 4 grupy dziekańskie. a więc dla wykonania dostatecznej liczby zabiegów, potrzebna jest dostateczna liczba pacjentów. Zakład świadczy usługi bez ograniczenia przyjęć pacjentów. Średnio rocznie przyjmowanych jest około 16.000 pacjentów.

Trzech asystentów uzyskało stopień dr nauk medycznych, pozostali asystenci specjalizację I lub II stopnia z zakresu chirurgii stomatologicznej.

Tematyka prac prowadzonych w Zakładzie dotyczyła głównie:

 1. Epidemiologii nowotworów jamy ustnej.

2. Epidemiologii próchnicy i chorób przyzębia u mieszkańców regionu warszawskiego osób dorosłych.

 3. Chirurgicznemu leczeniu nieprawidłowości zębowych a więc :

• zębów zatrzymanych,

• zębów nadliczbowych,

• zębów niewyrżniętych,

• reinkluzji zębów, głównie stałych, torbieli zawiązkowych i zębiaków.

Od dnia 1 października 1998 roku po przejściu na emeryturę Prof. dr hab. Barbary Juszczyk — Popowskiej, na kierownika Zakładu powołany został dr hab. med. Andrzej Wojtowicz. Jest on absolwentem Oddziału Stomatologii, Akademii Medycznej w Warszawie (1980), uczniem prof.Krysta, prof.Popowskiej. Początkowo zatrudniony był w Zakładzie Histologii, następnie w Zakładzie Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie, co pozwoliło na rozszerzenie profilu leczniczo-naukowego kierowanego przez niego Zakładu Chirurgii Stomatologicznej.

Wraz ze zmianą kierownika dotychczasowe tematy prac naukowych zostały rozszerzone z wykorzystaniem współczesnych metod badawczych. Wybrana prowadzonych i kontynuowanych aktualnie badań:

• wykorzystanie inżynierii tkankowej w regeneracji tkanek w chirurgii stomatologicznej

• badanie molekularnych aspektów patologii jamy ustnej,

• badanie wpływu cytokin na proces wyrzynania zębów w warunkach fizjologicznych i w patologii,

• epidemiologia i onkogenność brodawczaka ludzkiego (HPV, human papilloma virus) przy wykorzystaniu analizy PCR,

 • epidemiologiczna analiza osteopenii żuchwy w przebiegu dializoterapii i leczeniu immunosupresją,

Planowane jest otworzenie i obrona kolejnych dwóch przewodów doktorskich w 2001 roku, w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej pracuje 3 lekarzy, słuchaczy Studium Doktoranckiego w Akademii Medycznej. Wyniki badań prowadzonych w Zakładzie prezentowane były w ostatnich latach na kongresach w Vancouver (1999), Waszyngtonie (International Association Dental Research Conference 2000). Pod patronatem Zakładu i honorowym patronatem prof. Leszka Krysta odbyła się międzynarodowa konferencja „Osteologia 2000", organizowana przez firmę Biogeistlich-FM w Krakowie. W 2000 roku wyposażenie Zakładu rozszerzyło się o dwa silniki chirurgiczno-implantologiczne, dwa autoklawy najnowszej generacji. Planowany jest zakup lasera chirurgicznego, również ze środków Komitetu Badań Naukowych, w ramach realizowanych grantów KBN. W Zakładzie pracują lekarze-chirurdzy nauczający i prowadzacy kursy z zakresu implantologii w ramach Interdyscyplinarnego Centrum Implantologicznego, prowadzonego przez prof. Eugeniusza Spiechowicza. Zakład prowadzi współpracę naukową z University of North Carolina, USA (Department of Periodontology, Collagen Biochemistry Lab.), University of Sassari, Department of Anatomy, Włochy oraz w kraju z wieloma jednostkami Zakładami Akademii Medycznych.